تحلیل و بررسی نمادهای تصویری عزاداری در دوره صفوی و قاجار

چکیده نمادهای یک فرهنگ، بستر مناسبی برای شناخت باورها و عقاید آن فرهنگ بوده و تداوم اعتقادات یک قوم درگرو تداوم و حفظ این نمادها می باشد. یکی از مهم ترین عوامل که باعث پیشرفت و دگرگونی ملت ها می شود، شناخت ریشه های فرهنگی و گذشته تاریخی است که پیشینیان آن ملت بنا نهاده اند و نسل های بعدی با تکیه بر آن در جهت پیشرفت و تعالی گام بر می دارند. آیین عزاداری محرم به عنوان مهمترین مناسک شیعه، مجموعه ای از نمادهایی می باشد که می تواند به بهترین شکل بیان کننده ی تداوم باورهای کهن ایرانیان در طول زمان باشد. روش تحقیق انجام شده تاریخی-تحلیلی می باشد که با استفاده از اسناد و مدارک معتبر می توان ویژگی های عمومی و مشترک پدیده ها و حوادث تاریخی و دلایل بروز آنها را تبیین کرده و به تجزیه و تحلیل عناصر و مطالب مورد نظر پرداخت. منابع تحقیق به صورت تصویری و کتبی وجود داشته و ابزار گردآوری تحقیق، میدانی و کتابخانه ای و سیستم شبکه اینترنت می باشد. هدف پژوهش بررسی و تحلیل نماد های تصویری عزاداری در دوره ی صفوی و قاجار بوده تا دریابیم نمادهای عزاداری این دوره تا چه حد برخاسته از سنت ها و فرهنگ تصویری ایران بوده است. همچنین با بررسی شرایط فرهنگی و سیاسی دوره صفوی و قاجار دریابیم به چه میزان شرایط این دوره بر شکل گیری آرایه های عزاداری موثر واقع شده است و همچنین در کدام دوره بیشتر شاهد تنوع نمادها هستیم. با توجه به محدودیت های تحقیق اعم از کمبود منابع و مدارک مستند علمی در رابطه با نمادهای عزاداری در ایران، پس از بررسی نمونه-های موجود، تحقیقات نشان داد که نمادهای تصویری عزاداری در دوره ی صفوی و قاجار، برگرفته از فرهنگ ایرانی بوده و نمادهای عزاداری موجود در فرهنگ ایرانی، برای مراسم عاشورا تغییر کاربردی یافته اند. همچنین شرایط سیاسی در این دوره ها، خصوصاً دوره ی صفوی با رسمی کردن مذهب شیعه برای توفق به اهداف سیاسی، مستقیماً در رسمیت یافتن مراسم عاشورا نقش داشته است. به نظر می رسد فرهنگ تصویری و نمادین ایرانی عامل مهمی در شکل گیری نمادها و نشان های عزاداری ایران بوده است. و نقوش نمادین عزاداری که از دوره صفوی با مذهب تشیع هویت تازه ای یافته، و حتی نوع مراسم عزاداری از این دوره به بعد، پیشینه ای در کهن الگوهای ایرانی دارد.